ZANDA BULUNMAK | SakınılanDavranışlar

KÖTÜ ZANDA BULUNMAK

Zan, su-i zan, hüsn-ü zan, ön yargı” ifadeleri ne anlama gelmektedir?

İslam dininin yasakladığı kötülüklerden biri, insanlar hakkında kötü zanda bulunmaktır. Buna dinî terim olarak su-i zan denir. Zan, dinimizde asla bir bilgi kaynağı olamaz. Çünkü zanda şüphe, tereddüt ve ihtimal vardır.Bu sebeple zanla hareket etmek doğru değildir. Kur’an-ı Kerim’de yer alan bir ayette bu konuyla ilgili olarak şöyle buyrulur: “...Onlar sadece zanna uyuyorlar. Zan ise hiç şüphesiz hakikat bakımından bir şey ifade

etmez.” (Necm suresi, 28. ayet.) Dinimiz, su-i zandan kaçınmamızı, başkaları hakkında iyi zan beslememizi ister.

İnsan başkaları hakkında, özellikle de iyi tanımadığı kişiler hakkında elbette tedbirli olmalıdır. Toplumda iyi insanlar olduğu gibi kötülük yapabilecek kişilerin de olabileceğini aklından çıkarmamalıdırÇevresindeki bazı kişilerden zarar görebileceğini dikkate almalıdır. Ancak bu durumu bir hastalık hâline getirmemelidir. Herkese şüpheyle bakmamalıdır. İnsanlar arasındaki iyi ilişkiler güven temeline dayanır. Peygamber Efendimiz’in (s.a.v.) de buyurduğu gibi “Müslüman, elinden ve dilinden diğer müminlerin güvende olduğu kimsedir...” (Buhârî, İman, 4-5, Rikak, 26.) Bu sebeple aksi bir bilgi veya durum yoksa insanlar hakkında olumlu düşünmeliyiz. Arka planını iyi bilmediğimiz davranışlardan dolayı insanları hemen yargılamanın yanlış olduğunu iyi kavramalıyız. Birinin yanlış anlaşılmaya müsait bir sözünü hemen en kötü açıdan değerlendirip o kişi hakkında ön yargıda bulunmamalıyız.

Kötü zan, birey ve toplum açısından çeşitli olumsuzluklara yol açar.Kötü zanda bulunan kimse, başkalarına karşı hep olumsuz yaklaşır. Herkese şüpheyle bakar. İnsanlarla güvene dayalı ilişkiler kuramaz. Çevresindeki

kişiler hiç hak etmediği hâlde onlara olumsuz tavırlar sergiler. Kötü zanda bulunan kişi, sonunda pişmanlık yaşayabilir ve mahcup olabilir. Bütün bunlar da toplumda güvensizliğe ve huzursuzluğa neden olur. İnsanlar arasında iyi ilişkilerin kurulmasını engeller, barış ortamını bozar.

İslam dini insanlar hakkında su-i zanda bulunmayı, başkaları hakkında ön yargılı davranmayı yasaklamıştır.Kur’an-ı Kerim’de yer alan bir ayette, “Ey iman edenler! Zannın çoğundan kaçının. Çünkü zannın bir kısmı günahtır...” (Hucurât suresi, 12. ayet.) buyrulur. Duyumlarla hareket etmek yanlıştır. Böyle yapmak insanı, sonunda pişman olacağı

şekilde davranmaya yöneltebilir. Yüce Allah (c.c.), “Ey iman edenler! Eğer bir fasık size bir haber getirirse onun doğruluğunu araştırın. Yoksa bilmeden bir topluluğa kötülük edersiniz de sonra yaptığınıza pişman

olursunuz.” (Hucurât suresi, 6. ayet.) buyurarak bizi uyarmaktadır. Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (s.a.v.) de bir hadisinde

şöyle buyurmuştur: “Su-i zandan sakınınız. Çünkü su-i zan, sözlerin en yalanıdır…” [Buhârî, Vesâyâ, 8; Müslim, Birr, 28-29.] Bizler su-i zandan

kaçınalım. İnsanlar hakkında ön yargılı olmayalım, onlara karşı zanla hareket etmeyelim. Özellikle bilgiye dayanmayan kötü zannın insanlarla ilişkilerimize zarar vereceğini ve günah olduğunu bilelim. Aksi yönde açık ve kesin bir delil olmadıkça insanlar hakkında hüsn-ü zanda (iyi zanda) bulunalım.

ETKİNLİK

Aşağıdaki öyküyü tamamlayınız.

Mehmet, 6. sınıfa gidiyordu. Sabahleyin okul bahçesine girdi. Derse çok az geç kalmıştı. Hızlı adımlarla

yürürken yerde 5 lira para gördü. Parayı aldı ve cebine koydu. Onun biraz gerisinden de aynı sınıfta okuyan

arkadaşı Eren geliyordu. Eren, Mehmet’in yerden parayı aldığını gördü. Mehmet ise Eren arkasından geldiği

için onu görmüyordu. Mehmet’in yerden parayı alıp cebine koyduğunu gören Eren, teneffüste bunu

arkadaşlarından bazılarına anlattı. “Mehmet sabahleyin okul bahçesinde para buldu. Kimse görmeden

onu alıp cebine attı. Ne kadar yanlış, ayıp bir davranış!” diyerek Mehmet’i kınadı ve suçladı. İlk teneffüste

Mehmet’i kimse görmedi. Öbür teneffüste Mehmet, kantine gitti. Cebinden 5 lira çıkarıp yiyecek ve su

aldı. Arkadaşları bunu gördüler. “Mehmet, yerde bulduğu parayı harcıyor.” diye düşündüler. Sonra derse

girdiler. Nöbetçi öğrenci geldi. Öğretmenden izin alıp şöyle dedi: “Arkadaşlar! Sınıfınızdan Mehmet, sabahleyin

bahçede 5 lira bulmuş. Götürüp okul idaresine vermiş. İdare de beni görevlendirdi. İçinizden parasını

düşüren var mı?” diye sordu.

.........................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................